Cuộc chiến không tiếng súng

[nic-chan]

(Petrotimes) - Cái gọi là (theo tiếng Hoa) "tổn hại Trung - Nhật quan hệ đại cục" một lần nữa lại xuất hiện ngay những ngày đầu năm 2012, khi Nhật lên án Trung Quốc đơn phương khai thác khí đốt tại mỏ Kashi (theo tiếng Nhật) hoặc Thiên Ngoại Thiên (theo tiếng Hoa) - nằm ngay điểm nhạy cảm tranh chấp ranh giới vùng đặc quyền kinh tế biển của hai nước.


Vài ngày trước đó, Bắc Kinh đã chỉ trích Tokyo việc đặt tên cho một nhóm hòn đảo cũng nằm trong vùng tranh chấp sở hữu (trong đó có quần đảo Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư). Đối với vấn đề tranh chấp vùng biển giữa Nhật – Trung, cục diện ngày càng phức tạp…

Kỳ 1: Mèo nào cắn mỉu nào?

Ai giành lấn EEZ của ai?


Trở lại với vụ khai thác khí đốt tại mỏ Kashi, Thiên Ngoại Thiên (Nhật phát hiện Trung Quốc có dấu hiệu khai thác vào ngày 31/1/2012). Năm 2008, hai nước từng nhất trí với nhau rằng, hai bên sẽ tạm ngưng khai thác mỏ Kashi, Thiên Ngoại Thiên cho đến khi đàm phán ngã ngũ. Tuy nhiên, tiến trình “nói chuyện tử tế” bắt đầu gián đoạn sau khi xảy ra cuộc chiến ngoại giao mà căn nguyên là sự kiện Nhật bắt giam thuyền trưởng Chiêm Kỳ Hùng của tàu Mân Tấn Ngư (Trung Quốc) vào năm 2010, sau cuộc đụng độ và rượt đuổi giữa Mân Tấn Ngư với lực lượng Tuần dương Nhật quanh khu vực Senkaku, Điếu Ngư.

Khu vực EEZ với ranh giới chồng lấn chưa được phân định ngã ngũ giữa Nhật và Trung Quốc

Trong thực tế, xung đột ngoại giao Nhật – Trung quanh vấn đề tranh chấp EEZ (vùng đặc quyền kinh tế biển) tại khu vực biển Hoa Đông là chuyện xảy ra gần như cơm bữa. Tháng 8/2003, Nhật bắt đầu bày tỏ lo ngại khi Trung Quốc mời nhiều tập đoàn dầu khí trong đó có Royal Dutch, Shell và Unocal (Mỹ) tham gia thầu khai thác loạt dự án dầu khí trị giá hàng tỉ đôla. Nhật cho rằng, khu vực mỏ mà Trung Quốc gọi thầu là thuộc EEZ của họ hay ít ra cũng thuộc vùng đang tranh chấp. Tokyo yêu cầu phải cung cấp chính xác dữ liệu liên quan vị trí các mỏ trên nhưng Bắc Kinh từ chối.

Giữa năm 2004, cuộc khẩu chiến liên quan vùng biển có chủ quyền chồng lấn giữa Nhật và Trung Quốc bắt đầu căng thẳng; Ngoại trưởng Trung Quốc Lý Triệu Tinh – vào ngày 22/6/2004, trong cuộc gặp đồng nhiệm Yoriko Kawaguchi – đã đề xuất hai bên cùng hợp tác. Dù vậy, Nhật tiếp tục yêu cầu cung cấp thông tin vị trí chính xác các dự án mỏ. Một lần nữa, Trung Quốc tảng lờ. Ngày 7/7/2004, Nhật bắt đầu thăm dò mỏ khí tại EEZ của họ. Hôm sau, tại Bắc Kinh, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cho triệu hồi Đại sứ Nhật để phản đối “hành động vi phạm lợi ích và chủ quyền Trung Quốc (của Nhật)”…

Vấn đề khiến hai bên “không hiểu nhau” chính là quan điểm mâu thuẫn về lằn ranh phân chia EEZ giữa hai nước. Trong khi Nhật định nghĩa lằn ranh, trong trường hợp phức tạp này, là khoảng cách bằng nhau tính từ bờ biển hai nước, Bắc Kinh lại cho rằng EEZ của họ phải mở rộng đến rìa thềm lục địa Trung Quốc. Có thể tình hình sẽ không đến nỗi nào nếu tại vùng biển tranh chấp không có mỏ khí thiên nhiên Xuân Hiểu (Nhật gọi là Shirakaba) mà vài năm nay Trung Quốc đã khai thác. Theo Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS), EEZ của một nước nằm trong phạm vi 200 dặm (tức 370 km) tính từ bờ thuộc quốc gia đó. Tuy nhiên, cả Bắc Kinh lẫn Tokyo (đều ký UNCLOS năm 1996) lại không đồng ý về phân định lằn ranh chung.

Bắc Kinh cho rằng mỏ Xuân Hiểu nằm hẳn bên trong EEZ của mình và rằng, Xuân Hiểu vẫn còn cách đường biên giới biển (theo cách tính của Nhật) đến 4 km. Phần mình, Tokyo cho rằng, dù Xuân Hiểu – trên bề mặt – nằm trong phạm vi EEZ Trung Quốc nhưng những mỏ khí của Xuân Hiểu trong lòng biển có thể kéo dài đến EEZ thuộc phía bên Nhật. Tổng quát, có khoảng 40.000 km2 EEZ đang tranh chấp giữa hai nước. Chuyện giành nhau từng “tấc” biển giữa Nhật – Trung không dừng lại ở đó, đặc biệt tại vùng biển Hoa Đông với diện tích mênh mông 1.249.000km2 (phía đông giáp đảo Kyushu và Ryukyu của Nhật; nam giáp Đài Loan và tây giáp Hoa lục).

“Okinotorishima, chúng tôi gọi đó là đảo!”


Liên quan tranh chấp sở hữu vùng biển Nhật – Trung, không chỉ có Shirakaba, Xuân Hiểu hay Senkaku, Điếu Ngư. Đầu năm 2010, câu chuyện “truyền kỳ mạn lục” về tranh chấp lãnh hải Nhật – Trung lại được thổi bùng, quanh quần đảo cực nhỏ ở cực Nam nước Nhật có tên Okinotorishima. Nhật gọi nó là đảo nhưng Trung Quốc nói nó chỉ là vài tảng đá. Trong nhiều thập niên, Okinotorishima bị bỏ hoang cho nắng, gió biển khơi nhưng đột nhiên Okinotorishima được “cấp” mã vùng điện thoại rồi được chuẩn bị xây một cầu cảng, dù nó cách Tokyo đến 1.700km. Mục đích của Nhật là “chủ quyền hóa” một vùng EEZ tính từ “bờ” Okinotorishima (nằm giữa Đài Loan và Guam).

Thống đốc Tokyo Shintaro Ishihara trong lần thân chinh ra thăm viếng đảo Okinotorishima vào tháng 5/2005

Lâu nay Trung Quốc không đếm xỉa và chưa bao giờ giành chủ quyền Okinotorishima nhưng với động thái của Nhật, Bắc Kinh đã phản đối dữ dội, nói rằng việc “chủ quyền hóa” vùng biển 400.000km2 quanh Okinotorishima (rộng hơn cả diện tích toàn bộ đất liền nước Nhật) là điều không thể chấp nhận. Bắc Kinh cho rằng, theo luật, dăm ba hòn đá san hô nổi chơ vơ trên biển không thể đáp ứng nhu cầu sống con người (điều kiện bắt buộc để có thể thành lập một EEZ, theo quy định UNCLOS); do đó không thể gọi nó là đảo và như vậy không thể hợp pháp khi lập ra EEZ…

Phần mình, Tokyo khẳng định, Okinotorishima rõ ràng là một “hòn đảo to”. “Khi thủy triều xuống, Okinotorishima đo được 4,5km x 1,8km; diện tích 8km2; bờ biển dài 10km. Thế mà không to à?” – phát biểu của Yasuhiro Okanishi, cố vấn nội các, thuộc Trung tâm Chính sách đại dương Nhật Bản. Tokyo còn cho rằng, bản thân Trung Quốc cũng tự tuyên bố nhiều EEZ quanh các hòn đảo trơ trọi, kể cả bãi san hô ngầm, tại biển Đông, nơi họ đang giành lấn với các nước Đông Nam Á trong đó có Việt Nam. “Thật buồn cười khi nhiều “hòn đảo” thuộc Trung Quốc theo định nghĩa của Bắc Kinh lại quanh năm nằm dưới mực nước biển.

Thậm chí khi thủy triều xuống thấp cũng chẳng thấy mặt mũi chúng đâu” – nhận xét của Shin Tani (Trung tâm Chính sách đại dương Nhật Bản). Với trường hợp Okinotorishima, có thể thấy rằng việc “nâng cấp” cụm san hô Okinotorishima lên thành đảo để từ đó tuyên bố thành lập EEZ là một “cách chơi” (thâm ra trò!) của Nhật. Thuộc Biển Philippines (trên bản đồ quốc tế), nằm giữa Đài Loan – Hoa lục và gần căn cứ Guam của Mỹ, Okinotorishima với EEZ của nó sẽ bao phủ và lấn chồng tuyến hải lộ chính của Trung Quốc dẫn ra Thái Bình Dương.

Năm 2007, luật sư Cao Chí Quốc (Trung Quốc) thuộc Tòa quốc tế LHQ về Luật Biển đã “thành thật” nói rằng: “Chúng tôi luôn hy vọng rằng, sau khi lấy lại Đài Loan, Trung Quốc sẽ trở thành một quốc gia biển thật sự nhìn thẳng ra Thái Bình Dương. Tuy nhiên, nếu Nhật tuyên bố EEZ quanh Okinotorishima, niềm hy vọng tốt lành của chúng tôi sẽ gặp trở ngại”. Họ Cao nhấn mạnh, “tầm quan trọng chiến lược và quân sự của Okinotorishima là rất rõ ràng”, bởi nó “có thể dùng như một trạm do thám trong thời bình để rình rập các hoạt động quân sự của chúng tôi; và dùng như một trạm tiền phương trong thời chiến”.

Vấn đề không chỉ Okinotorishima đang tạo ra một thất thế liên quan chiến lược quân sự đối với Trung Quốc mà nó còn sẽ khiến Bắc Kinh chịu thiệt về mặt đối ngoại tranh chấp chủ quyền. Matsushiro Horiguchi thuộc Trường nghiên cứu châu Á – Thái Bình Dương (Đại học Waseda) đã chỉ rõ như sau: lâu nay Trung Quốc xem các khu EEZ của họ, hợp pháp hay không hợp pháp theo luật quốc tế, là vùng biển thuộc lãnh hải họ, “bất khả tranh nghị”. Từ đó, họ yêu cầu tàu chiến nước ngoài phải xin phép trước khi đi vào EEZ mình. Thậm chí họ còn ra lệnh cấm đánh bắt cá đối với ngư dân khu vực, một cách ngạo mạn đến phi lý. Bây giờ, Bắc Kinh lo rằng, Tokyo có thể dùng chính đòn này để xử lại Trung Quốc. Rõ ràng, nếu cần, Nhật hoàn toàn có thể làm khó bằng cách yêu cầu Trung Quốc trình “giấy phép” khi đi ngang đặc khu EEZ thuộc Okinotorishima!

Trong thực tế, Nhật đã nhìn ra cái tầm “đại cục” của Okinotorishima (gồm ba tiểu đảo Higashikojima, Kitakojima và Minamikojima) từ nhiều thập niên trước. Năm 1987, Nhật bắt đầu thực hiện dự án “bao bờ” kiên cố bằng bê tông cho Higashikojima và Kitakojima (với kinh phí 280 triệu USD; và phủ một “tấm lưới” bằng titan trị giá 50 triệu USD cho Minamikojima để tránh bị xói mòn bởi sóng biển). Tổng cộng, Nhật bỏ ra khoảng 600-740 triệu USD trong nhiều năm để bảo vệ Okinotorishima khỏi ảnh hưởng thiên nhiên. Năm 2005, Nhật lắp một hệ thống radar (330 triệu yen); sửa chữa cảng trực thăng và chính thức đặt bảng tên cho cụm đảo (ghi là: “1 Đảo Okinotori, làng Ogasawara, Tokyo”).

Tháng 11/2004 và tháng 3/2005, Tổ chức Nippon (trước kia gọi là Tổ chức Sasagawa) thực hiện các cuộc thăm dò sinh thái quanh Okinotorishima. Báo cáo của họ kết luận: cần phải xây một cột hải đăng; nuôi san hô; cấy glauconite và foraminifera (các loại hữu cơ vỏ cứng cực nhỏ biến thành cát sau khi chúng chết) để tạo ra bờ thềm nhân tạo; xây một nhà máy điện lấy từ nguồn nhiệt đại dương; khảo sát nguồn khoáng sản trong lòng biển; xây cơ sở hạ tầng xã hội chẳng hạn cảng hoặc nhà cho người để sinh sống và làm việc dài hạn; khuyến khích du lịch… Ngày 20/5/2005, thống đốc Tokyo Shintaro Ishihara đã thân chinh viếng thăm đảo.

Năm 2009, khi Đảng Dân chủ lên nắm quyền, Thủ tướng Yukio Hatoyama lập tức tuyên bố chi 7 triệu USD vào năm 2010 để lập một cơ sở sinh hoạt tại Okinotorishima. Năm 2011, với loạt sự kiện căng thẳng trên biển Đông (trong đó có vụ Trung Quốc cắt cáp tàu Bình Minh của chúng ta), Nhật quyết định tăng tốc việc xây hạ tầng cho Okinotorishima – biến nơi này không chỉ là địa điểm thỏa mãn yêu cầu sinh hoạt nghiên cứu lâu ngày mà còn đóng vai trò làm căn cứ tiền trạm đóng quân dài hạn của Tuần dương lẫn hải quân Nhật!

Nắn gân…

Tàu khu trục trang bị tên lửa Giang Hồ (Jianghu) của Trung Quốc trong một lần chạy ngang hải phận Okinawa

Trên Nhân Dân nhật báo (1/2/2012), tác giả Khương Phong viết rằng, việc Nhật chuẩn bị đặt tên cho 39 hòn đảo trong đó có vài hòn thuộc quần đảo Senkaku, Điếu Ngư cuối cùng sẽ bị “phát sanh hồi hỏa”, tức bị dính đòn hồi mã thương, tức tự mình làm bỏng tay mình… Cục diện tranh chấp không chỉ thể hiện ở những “khẩu khí” như vậy. Đầu tháng 2/2012, Trung Quốc tung ra 4 tàu khu trục nhỏ diễu qua diễu lại tại khu vực gần Okinawa. Phía Nhật còn cho biết, trong 9 tháng sau của năm 2011, trung bình mỗi tháng, chiến đấu cơ Nhật đã phải miễn cưỡng tiếp 37 trường hợp vi phạm không phận nước mình, đặc biệt khu vực Hoa Đông, bởi máy bay nước ngoài, với 43% là máy bay Trung Quốc.

Phần Nhật, đầu tháng 2/2012, hai nghị sĩ Koichi Mukoyama (Đảng Dân chủ) và Yoshitaka Shindo (Đảng Dân chủ Tự do) cũng đã làm “phức tạp thêm tình hình” khi đến quan sát khu vực quần đảo Senkaku, Điếu Ngư từ một tàu đánh cá. Đây là hai nghị sĩ Nhật đầu tiên đến đảo Uotsuri (thuộc Senkaku, Điếu Ngư) kể từ sự kiện dân biểu Shingo Nishimura đặt chân đến Uotsuri năm 1997. Những động thái khiêu khích và thăm dò đối phương kiểu này của hai bên, cho đến nay, vẫn chỉ hạn chế trong chừng mực của tiểu xảo “nắn gân chính trị” là chính. Tuy nhiên, việc chơi trò “nắn gân” đòi hỏi phải có bản lĩnh và “nghệ thuật”. Chỉ cần một liều lượng nhỏ thiếu kiềm chế được thêm vào, ai biết được, rồi chuyện gì sẽ xảy ra…

(Xem tiếp kỳ sau)

Mạnh Kim

[nic-chan]

(Petrotimes) - Trong suốt thời gian khá dài, Trung Quốc đã đấu quyết liệt với Nhật trong việc lập dự án tuyến ống dẫn từ Siberia. Cuối cùng, ai đã thắng khi thuyết phục thành công Nga?

Kỳ 2: Nóng tại miền đất lạnh Siberia

Đòn tập hậu của Tokyo


Cuộc chiến bắt đầu nóng hổi vào năm 2004. Nhật – một đất nước luôn phải nhập khẩu dầu (tiêu thụ thứ ba thế giới) – đã vận động hậu trường Moscow giúp thực hiện dự án xây tuyến ống dẫn hơn 4.000km từ Siberia đến khu vực bờ biển nước mình. Trong khi đó, Trung Quốc, nước tiêu thụ dầu thứ hai thế giới sau Mỹ, cũng xem nguồn dầu Nga là một phần của chính sách an ninh năng lượng quốc gia và cũng thuyết phục Moscow đồng ý để họ hỗ trợ lập tuyến ống dẫn 2.253km từ Siberia đến Đại Khánh (Hắc Long Giang). Được hậu thuẫn của Tập đoàn dầu khí khổng lồ Yukos (Nga), Trung Quốc nói rằng tuyến ống dẫn của họ ngắn hơn và như vậy ít tốn kém hơn. Thoạt đầu, Nga đã đồng ý góp 2 tỉ USD vào dự án của Trung Quốc. Việc xây tuyến ống dẫn dự kiến bắt đầu vào năm 2003 và hy vọng đến năm 2005 có thể “tải” được 20-80 triệu tấn dầu thô mỗi năm.

Thủ tướng Nhật Yoshihiko Noda và Tổng thống Nga Dmitry Medvedev (tại cuộc họp thượng đỉnh APEC ở Honolulu tháng 11/2011)

Giữa lúc tưởng chừng “xuôi chèo mát mái” như thế, Nhật âm thầm tung ra một đòn hiểm. Tháng 5/2003, đích thân Thủ tướng Junichiro Koizumi gặp riêng Tổng thống Nga Vladimir Putin, thuyết phục Moscow ngưng kế hoạch xây tuyến ống dẫn với Trung Quốc. Tokyo nói rằng, một tuyến ống dẫn nối thẳng nguồn dầu Nga ra Thái Bình Dương, dù dài hơn với chi phí đầu tư tốn kém hơn sẽ giúp dầu Nga không chỉ bán được cho Trung Quốc mà còn tiếp cận được thị trường Đông Nam Á và thậm chí có thể dễ dàng xuất sang Bắc Mỹ. Ngoài ra, Koizumi còn hứa cho Nga vay 14 tỉ USD trong dự án tuyến ống dẫn (kinh phí dự tính khoảng 16 tỉ USD), chưa kể 8 tỉ USD cho các dự án khai thác dầu tại khu vực Viễn Đông thuộc Nga, chưa kể khoản “khuyến mãi” 2 tỉ USD cho các dự án “an sinh xã hội” Nga…

Trong thực tế, việc Bắc Kinh ve vãn Moscow đã bắt đầu từ thập niên 90 của thế kỷ trước. Năm 1994, Trung Quốc và Nga cùng nghiên cứu một tuyến ống dẫn từ Angarsk (thuộc Irkutsk Oblast, Siberia) đến Đại Khánh, với hai đối tác chính là Yukos và Công ty dầu quốc gia Trung Quốc (CNPC – “Trung Quốc thạch du thiên nhiên khí tập đoàn công ty”). Năm 1999, Thủ tướng Nga Yevgenii Primakov và đồng nhiệm Chu Dung Cơ thậm chí đã ký thỏa thuận khung việc khảo sát thị trường xuất khẩu dầu khu vực Viễn Đông. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Moscow với Tập đoàn Yukos của ông trùm Mikhail Khodorkovsky (hiện thụ án tội biển thủ) trở nên xấu dần.

Ngày 28/5/2003, Tổng thống Vladimir Putin từ chối dự lễ ký hợp đồng xây dựng tuyến ống dẫn Angarsk – Đại Khánh giữa Yukos và CNPC. Trước đó, năm 2002, Nhật đã âm thầm vận động hậu trường Moscow. Thế rồi, “đùng một cái”, ngày 30/12/2004, Nga khiến Trung Quốc bất ngờ khi chính thức ký biên bản hợp tác với Nhật, cho dự án xây tuyến ống dẫn 4.130km nối Taishet (Đông Siberia) đến thành phố cảng Nakhodka (thuộc Nga) nằm trên vùng biển Nhật Bản (Yukos được thay bằng Transneft; CNPC được thay bằng Tập đoàn dầu quốc gia Nhật). Kết quả, việc xây tuyến ống dẫn được tiến hành vào tháng 4/2006 (dự kiến hoàn thành năm 2013), trở thành dự án tuyến ống dẫn tốn kém nhất lịch sử công nghiệp dầu hỏa thế giới…

Để tránh mất lòng Bắc Kinh sau vụ “lật kèo” trên, Nga đã tế nhị hứa tăng gấp đôi xuất khẩu dầu cho Trung Quốc, từ 6,46 triệu tấn năm 2004 lên 15 triệu tấn năm 2006, được vận chuyển bằng tàu lửa. Bất luận thế nào, việc Moscow quyết định chọn Nhật cũng là một cú đấm làm Bắc Kinh xây xẩm.

Những tác động chính trị kéo theo


Phải nói đây là một trong những thành công ngoạn mục của Junichiro Koizumi thời giữ ghế thủ tướng Nhật (2001-2006). Với tuyến ống dẫn từ Siberia, Nhật đã có thể thở phào khi trút được gánh nặng áp lực phải nhập 85% dầu từ Trung Đông. Nhờ tuyến ống dẫn Angarsk – Nakhodka, Nhật có thể giảm 10-15% sự lệ thuộc nguồn dầu Trung Đông. Sự giảm sức ép phụ thuộc Trung Đông của Nhật với tư cách nền kinh tế thứ hai thế giới (xét thực lực chứ không phải tỉ trọng GDP) còn mang đến một diện mạo mới cho bức tranh an ninh năng lượng toàn cầu, bởi điều đó cho thấy Trung Đông không còn là chỗ dựa duy nhất cho năng lượng châu Á. Ngoài ra, sự hợp tác Nga – Nhật còn tạo nhiều ảnh hưởng “liên lụy” nhất định đối với viễn kiến của tham vọng địa chính trị Trung Quốc tại khu vực.

Công ty Nhật Sodeko đang tham gia dự án khai thác dầu "Sakhalin-1"

Với Nga, nơi vài năm gần đây bắt đầu dùng dầu như một thứ vũ khí cân bằng quyền lực để mặc cả vai trò và sức ảnh hưởng, cũng xem sự hiện diện năng lượng của họ tại Đông Nam Á, thông qua đường ống Angarsk – Nakhodka, là một tái khẳng định quyền lực mềm, có được từ sức mạnh của vũ khí vàng đen. Việc đưa mình trở thành tay chơi chủ lực trên vũ đài địa chính trị Thái Bình Dương, nơi đang là bàn cờ chính trị nóng nhất thế giới, cũng là một tính toán tỉnh táo và hợp thời của Nga, khi quyết định hợp tác với Nhật.

Rõ ràng nếu xem năng lượng là một phần liên kết nội tại với sự phóng chiếu tổng quát của sức mạnh và vị trí trên “mặt bằng” địa chính trị châu Á -Thái Bình Dương thì Nga phải chấp nhận chọn “con đường” dài hơn và tốn kém hơn – hiểu theo nghĩa đen (Angarsk – Nakhodka) lẫn bóng. Một tuyến ống dẫn Siberia-Đại Khánh chỉ thỏa mãn nhu cầu kiếm tiền. Trong khi đó, tuyến Siberia – Thái Bình Dương không chỉ kiếm được tiền mà còn được “quyền”. Đó là một lợi ích chính trị không thể so sánh, khi lượng định những sức nặng vô hình trên bàn cân địa chính trị.

Còn một điều cần phải nói nữa. Đó là nỗi lo ngại về sự bành trướng “không gian kinh tế Trung Quốc” tại khu vực Viễn Đông, nếu Nga thuận theo kế hoạch Siberia – Đại Khánh. Moscow biết quá rõ rằng, nếu dự án tuyến ống dẫn Siberia – Đại Khánh được thực hiện, với loạt công trình hạ tầng phát sinh và loạt điều chỉnh môi trường (giải tỏa, phá rừng…) làm thay đổi diện mạo Viễn Đông, sẽ có những làn sóng “gia nhập hộ khẩu” đột biến từ Trung Quốc kéo sang. “Hán hóa” Siberia bỗng nhiên (lại có thể) được hợp thức hóa! Điều đó, với Moscow, là một viễn cảnh chẳng mấy hay ho. Và đây là một tỉnh táo nữa của Moscow khi kịp nhận ra bản chất sự việc…

Mạnh Kim